بهزیستی در گذر زمان
فرا رسیدن 25 تیرماه، روز بهزیستی و تامین اجتماعی، بهانه ای شد تا در مروری کوتاه به دیدگاه ها و نظرات فعالان اجتماعی و جامعه مدنی درباره نحوه عملکرد سازمان بهزیستی و میزان موفقیت آن در تحقق رسالت اش طی سال های گذشته بپردازیم.
از زمان تاسیس سازمان بهزیستی، به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای حمایتی دولتی کشور که با هدف حمایت از اقشار محروم، معلول و آسیب دیدگان اجتماعی کشور تاسیس شده است، 40 سال می گذرد. بهزیستی خدمات خود را در سه بخش:
1. امور فرهنگی و پیشگیری
2. امور اجتماعی(بازآموزی و بازپروری معتادان، متکدیان، زنان ویژه، فرزندان و زنان بی سرپرست)
3. و خدمات امور توانبخشی(معلولین ذهنی و جسمی) به جامعه هدف ارائه می کند.
وضعیت بهزستی کشور از نظر منتقدان :
ساختار سازمان بهزیستی در گذر زمان دستخوش تغییر شده و از استانی و غیرمتمرکز به حالت متمرکز درآمده است. این افراد محروم ماندن از کمک های استانی و مشارکت های مردمی را نیز ناشی از ساختار مدیریت متمرکز و دولتی این سازمان، و قواعد دست و پاگیر بوروکراسی آن می دانند.
برخی دیگر بر این باورند که ساختار و محتوای اولیه فرهنگی و اجتماعی سازمان بهزیستی، در گذر زمان ساختاری پزشکی با مدیریت پزشکان به خود گرفته است که منجر شده است دیدگاه اجتماعی نسبت به سازمان مطلوب نباشد. به بیان دیگر، صاحب نظران و نخبگان اجتماعی در مدیریت سازمان نقش و جایگاهی ندارند و آسیب شناسی اجتماعی و مددکاری اجتماعی در سازمان مهجور مانده است.
برخی دیگر از منتقدان، عدم تحقق اهداف بهزیستی را به ساختار تشکیلاتی اش نسبت داده و بر این باورند که بهزیستی به عنوان زیرمجموعه ای از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تحت یک چارچوب تشکیلاتی، نمی تواند در زمینه حل، کاهش یا رسیدگی به آسیب های اجتماعی با موفقیت عمل کند.
در حقیقت محدودیت ها و موانع سازمانی مانع از ارائه کامل خدمات سازمان بهزیستی به عنوان متولی رسمی امور آسیب ها در کشور می شود.
1. عدم قانون مندی در رسیدگی به آسیب های اجتماعی،
2. عدم همکاری سایر نهادها و موسسات با بهزیستی،
3. کم کاری،
4. بی توجهی و تعویق اندازی سازمان ها و نهادهای کشوری، هیچ گونه کمکی به حل مشکلات و آسیب های اجتماعی نمی کند.
2. در بخشی دیگر، فقدان متولی خاص در حوزه رسیدگی به امور اجتماعی و متعاقب آن عدم هماهنگی های لازم در این حوزه در کشور، سبب شده است تا اقدامات بهزیستی از اثربخشی لازم برخوردار نباشد که این امر مستلزم تحول و تغییر رویکرد در دیدگاه سیاستگزاری های کلان اجتماعی در کشور است.
برخی دیگر از صاحب نظران، علل افزایش آسیب های اجتماعی و چالش ها و موانع سازمان بهزیستی در حل آن ها را در کاهش سرمایه های اجتماعی دانسته و معتقدند که برای حل معضلی چون اعتیاد در جامعه، باید در سطح کلان جامعه و تصمیم سازی های دولتمردان در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، تغییرات اساسی صورت بگیرد.
مقاله پیشنهادی : تاثیر نابرابری اجتماعی در جامعه را اینجا بخوانید.
در حالی که برخی از فعالان اجتماعی بهزیستی را در رسیدگی به آسیب های اجتماعی تنها می دانند، برخی دیگر بهزیستی را به دلیل عدم شناخت همه جانبه آسیب های اجتماعی و عدم همکاری با سازمان های مردم نهاد مورد انتقاد قرار داده اند. آنان عدم استفاده از ظرفیت های بخش غیردولتی و نهادهای مردمی را یکی از چالش های مهم بهزیستی قلمداد نموده اند.
در حوزه نگهداری صحیح از کودکان کار و خیابان نیز، برخی تحلیل گران، بهزیستی را در این زمینه ناتوان شمرده و مراکز نگهداری بهزیستی را فاقد نظارت های کافی و صحیح، و برخوردی متناسب با کرامت انسانی کودکان دانسته اند. شواهد حاکی از آن است که کودکان ترخیص شده از مراکز بهزیستی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند چرا که آموزش های لازم را برای ورود به اجتماع و ارتباط صحیح با افراد جامعه، دریافت نکرده اند و این امر یکی از جدی ترین نقدها محسوب می شود.اهمیت آموزش برای کودکان را اینجا بخوانید.
در بخش پیشگیری و درمان اعتیاد، کمبود بودجه و نیروی انسانی کارشناس از دیگر عواملی است که بهزیستی را با چالش هایی مواجه کرده است. در حقیقت، سازمان برای گسترش “برنامه کاهش اعتیاد” که در سلامت اجتماعی و پیشگیری بسیار موثر است، فاقد امکانات لازم است.
میزان مستمری و مبلغ حمایتی پرداختی از سوی بهزیستی به خانواده های آسیب پذیر نیز به قدری اندک است که به ویژه با توجه به تورم و گرانی و سایر مشکلات، به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای این خانواده ها نیست. خانواده های زن سرپرست از جمله این خانواده ها محسوب می شوند.
با امید به این که با مشارکت و تعامل سایر نهادها، تامین اعتبار و نیروی انسانی لازم و رفع سایر موانع و محدودیت ها، سازمان بهزیستی در مسیر بالندگی گام برداشته و بتواند به رسالت خویش تحقق بخشد.
