رابطه فقر و خانواده های پرجمعیت در جهان
در تفکرات سنتی پیشین، فرزندان نوعی تضمین برای آینده والدین محسوب می شدند؛ فرزندانی که قرار بود در دوران کهولت و از کار افتادگی والدین، عصای دست و تکیه گاه آنان باشند. در حقیقت، فرزندان نوعی تامین اجتماعی و کالایی محسوب می شدند که بر آنها سرمایه گذاری شده است. علل این تفکرات را باید در عواملی چون “فقر”، “بی سوادی”، “یأس” و “عدم اطمینان نسبت به آینده”، جست و جو کرد. این عوامل نشانه های توسعه نیافتگی هستند. افزایش جمعیت معلول توسعه نیافتگی است، بنابراین با توسعه اقتصادی این معلول نیز از بین خواهد رفت.
دلایل بالا بودن نرخ زاد و ولد را در کشورهای در حال توسعه
رئیس مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه دلایل بالا بودن نرخ زاد و ولد را در کشورهای در حال توسعه در سه مقوله بیان می کند.
- اول آن که؛ بر اساس اصل روانشناختی جبران، زاد و ولدکاملا توجیه پذیر است چراکه این خانواده ها به هر شکل ممکن سعی در جبران کمبودهای خود دارند، به همین جهت با سرکوب سایر غرایز، غریزه جنسی آنها تشدید می شود.
- دوم آن که؛ انسان هایی که از توان روحی و روانی بالایی برخوردار نیستند، به دلیل ترس از تنهایی، تمایل بسیاری به زاد و ولد دارند.
- دلیل آخر آن که، بر اساس یک اصل کلی بقا، موجودات ضعیف تر و با طول عمر کمتر، تولید مثل بیشتری دارند. این مساله ای ژنتیکی است.
مطالعات اخیر نیز با صحه گذاشتن بر مطالب فوق، حاکی از آن است که جوامع فقیر از میزان زاد و ولد بیشتری برخوردارند. مناطقی از جهان که با فقر و گرسنگی شدید دست به گریبان هستند، از بیشترین میزان زاد و ولد برخوردارند. بدین ترتیب دیگر تردیدی باقی نمی ماند که فقر عامل افزایش جمعیت جهانی به شمار می آید.
اصلی ترین پیامدهای ناگوار جمعیت در جامعه
1. شکاف طبقاتی و نابرابری های اجتماعی در کشورهای در حال توسعه
به عنوان پیامدهای ناگوار فقر در جامعه، خود عامل افزایش سطح باروری در جوامع در حال توسعه است. سطح آموزش افراد جامعه و ثروت هر نسل، نه تنها سطح تحصیل و درآمد فرزندان را تحت تاثیر قرار می دهد که همان تاثیر را بر نسل های بعدی نیز باقی می گذارد.
اهمیت پدیده نابرابری اجتماعی تا جایی است که حتی در کشورهای توسعه یافته با پایین ترین نسبت های نابرابری، بازهم سیاست هایی لازم است تا برای کودکان همه خانواده ها فرصت های برابری فراهم شود.
لذا با کاهش فاصله طبقاتی و نابرابری های اجتماعی حاصل از آن می توان ضمن امیدوار کردن مردم جامعه نسبت به آینده شان، از افزایش جمعیت جلوگیری کرد.
با کاهش فاصله طبقاتی و افزایش امید به آینده، دیگر خانواده ها تمایلی به فرزندآوری نخواهند داشت. و بدین ترتیب می توان چنین نتیجه گرفت که افزایش جمعیت خانواده ها با میزان توسعه یافتگی نسبت معکوس و با کاهش فاصله طبقاتی نیز نسبت مستقیم دارد.
2. کاهش جمعیت در جوامع ثروتمند
در جوامع صنعتی جهان، افزایش ثروت با محدود شدن جمعیت خانواده همراه است که محققان جامعه شناسی از این پدیده به عنوان ” گذار جمعیتی” نام می برند. این محققان طی مطالعاتی دریافته اند که با داشتن فرزندان کمتر، کیفیت موقعیت اقتصادی و اجتماعی فرزندان تا چهار نسل افزایش می یابد و در دراز مدت این امر به کاهش تعداد فرزندان ختم می شود.
از دیگر یافته های پژوهشگران نیز چنین بر می آید که رشد در یک خانواده ثروتمند باعث می شود تشکیل یک خانواده کوچکتر از مزایای بیشتری برخوردار باشد و بالعکس برای خانواده های فقیر، تشکیل خانواده کوچک مزایایی ندارد چرا که در موفقیت فرزندان خویش عوامل اجتماعی و نه موقعیت اقتصادی خانواده را موثر می دانند.مشاهدات علمی بخوبی نشان می دهد کشورهای مدرن و توسعه یافته از عقلانیت خاصی در الگوهای باروری برخوردارند. زیرا نرخ زاد و ولد در بخش ثروتمند جامعه به طور چشمگیری کاهش می یابد و این درست همان زمانی است که گذار جمعیتی رخ می دهد.
بررسی یک جامعه هدف در ایران
با مروری بر جامعه هدف موسسه دارالاکرام، بخوبی مشخص می شود که خاستگاه اکثر غریب به اتفاق این جامعه، خانواده های پرجمعیت کم برخورداری هستند که از نابرابری های اجتماعی آسیب های فراوانی را متحمل شده اند. دانش آموزان تحت پوشش که همگی فاقد سرپرست موثر هستند،این کودکان چنانچه تحت حمایت قرار نگیرند، از تحصیل باز خواهند ماند و چرخه معیوب فقر در این خانواده ها به دلیل نابرابری های اجتماعی نسل در نسل تکرار خواهد شد.
لذا موسسه خیریه و عام المنفعه دارالاکرام با همراهی و مشارکت نیکوکاران داوطلب خویش، با اهدای بورسیه تحصیلی و در پی آن ارائه خدمات درمانی و بهداشتی، مشاوره و روانشناسی، مددکاری، فرهنگی، مهارت آموزی و اشتغال زایی، به این دانش آموزان و خانواده های شان، از اثرات نامطلوب فقر کاسته و با امید بخشی به آنان، مسیر رشد و پیشرفت را برای آنان هموار نموده است.
