نابرابری و قشربندی اجتماعی در جامعه
نابرابری از مفاهیم پیچیده ای است که با ساختارهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در هم تنیده شده و برای تحلیلگران اجتماعی و سایر حوزه ها به پدیده ای دشوار و دور از دسترس بدل شده است. در بیانی ساده می توان گفت نابرابری به فقدان دسترسی افراد جامعه به موقعیت ها و فرصت های برابر اجتماعی، اقتصادی و رفاهی اطلاق می شود.
نابرابری اجتماعی یکی از معضلات پیچیده و چند بُعدی است که در نتیجه فقر، نابرابری اقتصادی و شکاف طبقاتی ناشی از آن در جوامع پدید می آید. برخورداری از درآمد اندک، شرایط فردی نظیر کهولت سنی، ناتوانی جسمی، بیماری، سطح پایین سواد، کیفیت زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه را تحت الشعاع قرار می دهد.
تفاوت های اجتماعی از جمله تفاوت سبک زندگی، حقوق، پاداش و امتیاز افراد در صورتی که در جامعه نهادینه شود سبب بروز نابرابری می شود. نابرابری در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، علمی، مانع دسترسی عادلانه و برابر افراد جامعه به منابع و فرصت های موجود می شود. دسترسی نابرابر به امکانات ضروری چون استخدام، امکانات بهداشتی درمانی و امکانات آموزشی از جمله عوارض نامطلوب نابرابری است.
این نابرابری ها در شرایطی است که بر اساس مفاهیم رویکرد طرد اجتماعی، رفاه اجتماعی و اقتصادی حق شهروندی محسوب می شود و اگرچه حقوق اساسی بقا کم و بیش برای همه شهروندان تامین می شود اما در شرایط نابرابری های اجتماعی، شهروندان در وضعیت محرومیت و رانده شدن به حاشیه قرار می گیرند و به گونه ای طرد می شوند.
این طرد شدگی از لحاظ روحی و روانی آسیب های فراوانی بر اقشار درگیر وارد می آورد و عوارض ناخوشایندی چون خشم و نارضایتی را در پی دارد. اهمیت نیاز به مددکاری اجتماعی در جامعه به ویژه در زمان بحران را اینجا بخوانید.
نابرابری، جامعه را لایه لایه کرده و شکاف های عمیقی را بین این لایه ها ایجاد می کند.
نابرابری حتی منجر می شود مردم احساس تهی دستی کرده و مانند فقرا رفتار کنند. افرادی که احساس فقیر بودن دارند، همان کارهایی را انجام می‌دهند که افراد فقیر انجام می‌دهند و در تصمیم گیری های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود، انتخاب هایی مانند فقرا دارند. این امر از جمله تاثیرات روانی نابرابری اجتماعی است.اطلاعاتی جالب در مورد روز جهانی مبارزه با فقر.
علل ایجاد نابرابری چیست؟
برخی از محققان، تفاوت های فردی را از جمله توانایی های ذاتی، و انگیزه سخت کوشی را از دلایل اصلی نابرابری می دانند. اما برخی دیگر، تفاوت هایی را که جامعه بین افراد قایل می شود، دلیل اصلی نابرابری معرفی می کنند.
امیل دورکیم، جامعه‌شناس فرانسوی، در پژوهش‌های جامعه شناختی خویش، منشأ پیدایش نابرابری اجتماعی را در تفاوت‌های بهره هوشی، کارایی و شایستگی‌های افراد جامعه دانسته و معتقد است این مؤلفه‌ها تعیین‌کننده جایگاه اجتماعی افراد هستند.
منتسکیو، حقوقدان و متفکر سیاسی فرانسوی، ریشه های نابرابری را در ذات جامعه جست و جو کرده و بر این باور است که شکل‌گیری جوامع به صورت نابرابر است و تا حد امکان باید نابرابری جوامع را کاهش داد. ولتر، فیلسوف فرانسوی نیز با منتسکیو هم عقیده است و چنین بیان می کند که طبیعت جامعه به گونه ای است که باعث ایجاد نابرابری می شود و این حکومت ها هستند که باید برای کاهش این نابرابری ها تدابیری بیندیشند.
اما دسته سومی نیز هستند که در این زمینه از دیدگاه متفاوتی برخوردارند. برخی از اندیشمندان و جامعه‌شناسان، نابرابری اجتماعی را به عنوان یک پدیده طبیعی تلقی نمی کنند و عامل اصلی ایجاد نابرابری های اجتماعی را، دستکاری مناسبات اجتماعی توسط طبقه حاکم بر جامعه می دانند که با هدف حفظ منافع صاحبان قدرت صورت می گیرد.
برابری، کلید ثبات و امنیت اجتماعی
دسترسی برابر به موقعیت های شغلی، درآمدی، رفاهی و تحصیلی سبب می شود افراد جامعه احساس رضایت کرده و در مقام مقایسه خود با دیگران برنیایند. نابرابری اجتماعی در دو بعد فردی و اجتماعی آثار سوئی از خود برجای می گذارد.
کاهش مشارکت اجتماعی، رواج خشونت و عدم امنیت اجتماعی، از بین رفتن همدلی و روابط اجتماعی از جمله اثرات نامطلوبی است که جوامع بشری مبتلا به نابرابری را تهدید می کند و سبب نارضایتی ها و اعتراضات عمومی می شود.
افزایش نابرابری با افزایش مشکلات اجتماعی و سلامتی ارتباط مستقیم دارد. نابرابری بر نحوه افکار در مورد عدالت اجتماعی، نحوه مشارکت افراد، حتی نوع بیماری‌هایی که ممکن است یک فرد در طول زندگی به آن مبتلا شود، تاثیر دارد. نابرابری می‌تواند طول عمر افراد را نیز تحت تاثیر قرار دهد و در افزایش مرگ و میر افراد نیز می تواند موثر باشد.
نقش دولت در گسترش تأمین اجتماعی
در ایران طبق قانون اساسی کشوری، تامین نیازهای اساسی زندگی مانند مسکن، پوشاک، خوراک، خدمات بهداشتی و درمانی، آموزش و پرورش برای اجرای عدالت آموزشی برای کودکان، برخورداری از تامین اجتماعی بازنشستگی، بیکاری، کهنسالی، از کار افتادگی، بی سرپرستی و دیگر موارد حق همگانی محسوب می شود.
لذا بر اساس برنامه چهارم توسعه، دولت موظف شده است عدالت و ثبات اجتماعی را برقرار ساخته و نابرابری اجتماعی و اقتصادی و شکاف طبقاتی را کاهش بدهد و به توزیع عادلانه درآمد بپردازد. هم چنین برنامه های جامع فقرزدایی از جمله کاهش فقر و محرومیت، تخصیص بهینه و هدفمند منابع و تامین اجتماعی با هدف توانمندسازی فقرا از جمله مواردی است که در برنامه چهارم توسعه کشوری گنجانده شده است.
اما با توجه به گستردگی و عمق پدیده نابرابری اجتماعی در جامعه کنونی، ساز و کارهای حمایتی دولتی از قبیل بهزیستی، کمیته امداد، جمعیت هلال احمر و غیره به تنهایی نمی تواند در کاهش این معضل موثر واقع شود. لذا نهادهای مردمی که شهروندان کم برخوردار و آسیب پذیر را تحت پوشش خویش قرار می دهند در این زمینه می توانند نقش عمده ای را ایفا نموده و به کاهش نابرابری های اجتماعی که ریشه در معضلات اقتصادی دارد، کمک نمایند.
برای کمک به رفع نابرابری در جامعه از کجا باید شروع کرد؟
موسسه خیریه دارالاکرام با برخورداری از حمایت ها و کمک های مردمی جمع کثیری از نیکوکاران و فعالان اجتماعی تاکنون توانسته است با تهیه امکانات تحصیلی، آموزشی، درمانی و اشتغال که از جمله شاخص های برابری اجتماعی محسوب می شوند، برای آن دسته از دانش آموزانی که از داشتن سرپرست بی بهره اند، سهم بسزایی در رفع معضلات اقتصادی اقشار آسیب پذیر ایفا نماید.
دارالاکرام در نظر دارد بر اساس ماموریت خویش این روند را توسعه داده و خدمات خود را به طور فراگیر به جمع گسترده تری از اقشار آسیب پذیر اراِئه دهد اما این ماموریت مهم محقق نخواهد شد مگر با همیاری، همکاری و مشارکت بیش از پیش شهروندان نیک اندیش و خیر کشور که با پایبندی به تعهدات و مسئولیت های اجتماعی خویش همواره به هموطنان کم برخوردار خود کمک های چشمگیری کرده اند.
لذا در این برهه از زمان تنها راه برون رفت از معضلات اقتصادی و تبعات فردی و اجتماعی آن، مشارکت فعالانه شهروندان در امور خیریه و کمک به رفع مشکلات اقتصادی خانوارهای آسیب دیده و آسیب پذیری است که از نابرابری های اجتماعی رنج می برند و به حاشیه رانده شده اند.
برای تحقق این امر با ما همراه شوید و از این دانش آموزان حمایت کنید:
