وضعیت مسئولیت اجتماعی شرکت ها در ایران
اخلاق و احساس مسئولیت شرکت ها
مسئولیت اجتماعی شرکتی (Corporate Social Responsibility یا CSR) به عبارتی به معنای اخلاق کسب و کار است و به نقش شرکت ها در حوزه اجتماعی از لحاظ پاسخگویی به پیامد هایی که جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد اطلاق می شود.این جامعه همه ذی نفعان اعم از کارکنان، مالکان، سهامداران، جامعه، مصرف کنندگان و به طور کلی همه کسانی را که مستقیم یا غیر مستقیم از این فعالیت ها تاثیر می پذیرند در بر می گیرد.
در حقیقت، محور اصلی این بحث، تعهد اجتماعی و زیست محیطی نسبت به جامعه و ذی نفعان است. طبق نظرات کارشناسان، شرکت ها در صورتی در کسب و کار خود موفق می شوند که در قبال جامعه و همه افرادی که از فعالیت های شرکت تاثیر می پذیرند، مسئولیت پذیر باشند. به بیان دیگر، اهداف شرکت باید در راستای رفاه و آسایش کل بشریت باشد.
مسئولیت اجتماعی شرکت ها مجموعه ای از تعهدات و وظایفی است که در سه کلمه اساسی خلاصه می شود: حفظ، مراقبت و کمک به جامعه پیرامون با رویکردی جامع به ملاحظات اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، همراه با رعایت منافع ذی نفعان و کیفیت زندگی شهروندان. به عبارتی باید گفت موفقیت برندها و شرکت ها در گرو تعهد و پایبندی به مسئولیت های اجتماعی آنان است.
بنا به گفته سازمان بین المللی استاندارد(ISO)، همزمان با روند رو به افزایش جهانی شدن، نه تنها افراد نسبت به آنچه خریداری می کنند بلکه نسبت به نحوه تولید خدمات و محصولات نیز هوشیارتر شده اند.
- تولید محصولات مضر برای محیط زیست،
- ایجاد محیط های کاری خطرآفرین و غیراستاندارد،
- به کار گرفتن کودکان و دیگر شرایط غیر انسانی از جمله مسائلی هستند که در بحث مسئولیت اجتماعی شرکت ها مورد توجه قرار می گیرند.
دسته بندی مسئولیت اجتماعی شرکت ها
به طور کلی مسئولیت اجتماعی شرکت ها به سه دسته مسئولیت های محیطی، اخلاقی، و خیرخواهانه تقسیم می شود و در ارزیابی شرکت ها بدین شکل مورد توجه قرار می گیرد:
- کالا یا خدمات تولیدی شرکت نباید باعث تخریب محیط زیست شود.
- شرکت مورد نظر در حمایت از محیط زیست و توسعه فرهنگ شهرنشینی چه اقداماتی انجام داده است.
- تساوی جنسیتی و کارکنان در شرکت باید رعایت شود.
- شرکت توانسته است آلاینده های زیست محیطی و آلودگی های صوتی کمتری را تولید و آن ها را مدیریت کند.
- فعالیت و تولیدات شرکت نباید منجر به نقض حقوق انسان ها در هیچ جا شود.
- شرکت مورد نظر تا چه میزان توانسته مصرف انرژی را به صورت بهینه مدیریت کند.
- شرکت باید حقوق ذی نفعان را رعایت کند.
- شرکت تا چه حد در کسب و کار خود اخلاق مداری را رعایت کرده است.
این بحث در ایران مقوله نسبتا جدیدی محسوب می شود. در چهارمین کنگره مسئولیت اجتماعی که با مشارکت اتاق بازرگانی تهران و ایران برگزار و با حضور نماینده سازمان ملل، سازمان بهداشت جهانی و یونسکو برگزار شد، این کنگره بخوبی مورد استقبال قرار گرفت.
اخیرا نیز در میان سایر ان جی اُ های جهان که متشکل از 240 شرکت امریکایی بود، محک، موسسه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان، توانست رتبه چهارم را کسب نماید. این رویداد برای کشورمان موفقیت بزرگی محسوب می شود.
انواع شرکت های ایرانی در مقوله مسئولیت اجتماعی
اما به طور کلی در زمینه مسئولیت اجتماعی، شرکت های ایرانی را می توان به 4 دسته تقسیم کرد:
-
مسئولیت ناپذیر و غیرقانونی:
شرکت هایی که از قوانین و استانداردهای متعارف و پذیرفته شده جامعه پیروی نمی کنند و اغلب از ضوابط قانونی مانند سلامتی و ایمنی، دستمزد، ساعات کار، و سایر موارد تخطی می کنند، در این دسته جای می گیرند.
-
با حداقل مسئولیت:
این شرکت ها تا زمانی که ناگزیر به رعایت قوانین دولتی نباشند، خود را ملزم به ضوابط ایمنی و سلامت ، تساوی حقوق کارکنان و سایر مقررات نمی دانند.
-
ناقص:
عمده شرکت های برتر ایرانی در این دسته جای می گیرند. آن ها اغلب در زمینه هایی چون کمک به موسسات خیریه، ارتقای کیفی محصولات، اخذ گواهینامه ایزو و سایر موارد فعالیت می کنند اما عمده این فعالیت ها سودمحور و یک امر ناقص و موقتی است.
-
راهبردی:
انگیزه این شرکت ها که از خط مشی های قوی اخلاقی برخوردارند، راهبردی یا ابزاری است. به بیان دیگر، آن ها به طور مشخص به حوزه هایی وارد می شوند که معتقدند باعث افزایش عملکرد مالی شرکت می شود. پاسخگویی به مشتریان، مدیریت منابع انسانی، اخذ گواهی نامه های ایزو و مواردی از این قبیل. بدین ترتیب شرکت در فرایندها و ساختارها به رعایت مسئولیت اجتماعی ملزم می شود. یافتن راه های سازگاری با محیط زیست، راهکارهای بازیافت ضایعات، برنامه های ایزوی 14000 از جمله اهداف این گونه شرکت هاست.
شرکت های برتر جهان در حوزه مسئولیت اجتماعی
طی دهه های اخیر با افزایش دغدغه و توجه جهانی نسبت به بهینه سازی منابع طبیعی و استفاده صحیح از آن ها، شرکت های بزرگ جهانی به بحث مسئولیت اجتماعی توجه خاصی مبذول داشته و بنا بر حوزه فعالیت خود از روش های مبتکرانه گوناگونی در این زمینه بهره برده اند.
مواردی چون کمک به خیریه ها، کمک مالی و علمی به مدرسه سازی، حمایت از محیط زیست، کاهش مصرف کاغذ، کاهش تولید زباله و بازیافت آن، کمک به آسیب دیدگان بلایای طبیعی، تاسیس بنیادهای خیریه و بسیاری اقدامات از جمله فعالیت های خیرخواهانه این شرکت ها بوده است. مایکروسافت، دیزنی و استارباکس از جمله این شرکت ها هستند.
در میان شرکت های مطرح جهانی، گوگل به عنوان غول موتورهای جستجوگر هم چنان در راس قرار دارد. پس از آن به ترتیب مایکروسافت و والت دیزنی، شرکت اسباب بازی لگو، دایملر، کرایسلر آلمان، و شرکت اپل در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. شرکت های بی ام و، رولزرویس، کانن، رولکس، سونی و آدیداس نیز در میان این رتبه بندی ها به چشم می خورند.
در میان کشورها نیز کشور سوئد از پیشگامان عرصه مسئولیت های اجتماعی در شرکت ها محسوب می شود.
چند توصیه کاربردی برای شرکت ها:
- انجام کارهای نوعدوستانه و مشارکت غیرمستقیم در فعالیت های نیکوکارانه مانند حمابت از کودکان کار یکی از روش های توسعه CSR در ایران محسوب می شود به نحوی که می تواند در بلندمدت باعث ارتقای پرستیژ شرکت شود.
- با توجه به اهمیت زیست محیطی برای جامعه در زمینه تولید کالا و خدمات، مدیریت پسماندهای تولید شده را در نظر گرفته و برنامه ریزی نمایید.
- تساوی جنسیتی کارکنان خود را در زمینه حقوق و دستمزد کاملا رعایت کنید.
- نسبت به ذی نفعان خود که از فعالیت شما تاثیر خواهند پذیرفت با ملاحظه عمل کنید.به طور مثال برای مشاغلی با تولید آلاینده های زیست محیطی یا صوتی باید به این موضوع توجه شود.
- بهینه سازی مصرف انرژی و نحوه استفاده از منابع طبیعی یا به عبارت دیگر، کسب و کار سبز نیز از جمله مواردی است که بر اعتبار شرکت ها می افزاید به گونه ای که خود تبلیغی غیر مستقیم برای شرکت محسوب می شود.
- به منظور موفقیت در عرصه مسئولیت اجتماعی، لازم است شرکت ها در زمینه آموزش کارکنان و مدیران سرمایه گذاری کرده و با بهره مندی از مشاوره های تخصصی و برنامه ریزی های حرفه ای به روز شوند.
شرکت ها و برندهای همیار موسسه خیریه دارالاکرام
از میان شرکت ها و موسسات صنعتی و فرهنگی که سال ها با خیریه دارالاکرام همکاری داشته و همیار ما بوده اند می توان موارد زیر را نام برد:
- کانون فرهنگی آموزش قلم چی
- انتشارات بین المللی گاج
- انتشارات کلاغ سفید
- شرکت داده پردازی رسپینا
- شرکت همکاران سیستم
- شرکت دی کامپیوتر
- داده پردازان ایده شرق
- شرکت هواپیمایی زاگرس
اشاره به این نکته بسیار حائز اهمیت است که موسسه دارالاکرام از سال گذشته مشمول ماده 172 مالیات های مستقیم شده است و بدین ترتیب تمامی موسسات و شرکت هایی که به نحوی از انحاء از فعالیت های موسسه حمایت می نمایند در صورت اعلام و سپس تایید موسسه، مشمول معافيت مالياتي خواهند شد. این امر می تواند علاوه بر پایبندی به مسئولیت اجتماعی، برای شرکت های همکار مزایای اقتصادی نیز در پی داشته باشد.
شرکت ها و موسسات حامی بانی دارالاکرام
- گروه صنعتی گلرنگ
- آریان آسانسور
- شرکت هیربدان
- شرکت پنجره باران
- موقوفه اتفاق
- ارمغان امید شمیلا
- بارز پخش کرمان
بدین ترتیب شرکت ها و موسسات خواهند توانست بودجه مسئولیت اجتماعی خویش را صرف خیر ماندگار و موثر نمایند.
