دلایل اصلی بیکاری جوانان در جامعه
جوانان به عنوان سرمایه های انسانی جامعه، به منزله ظرفیت، فرصت و موهبتی تکرار نشدنی در آن جامعه محسوب می شوند؛ فرصتی که همان اندازه که خاص و تکرار نشدنی است، همان اندازه مغتنم و گذراست و در کشاکش فراز و نشیب های روزگار به چالش کشیده می شود و اگر از آمادگی و توان لازم برخوردار نباشد، آن جامعه را از لحاظ منابع انسانی و توسعه پایدار در آینده ای نه چندان دور با مشکل مواجه می کند.
تحصیل، کسب مهارت، آموزش، شغل، و برخورداری از رفاه نسبی در زمینه های اجتماعی، اقتصادی، بهداشت و سلامت از جمله نیازهای اساسی برای تمامی اقشار جامعه به ویژه جوانان محسوب می شود.
اشتغال کامل آرزوی بزرگ کشورهای جهان است، حتی در پیشرفته ترین کشورها هرگز اشتغال کامل وجود نداشته است. بر اساس علم اقتصاد، در هر کشوری که بین تقاضا و عرضه نیروی کار در بازار کار تعادل وجود نداشته باشد، ما شاهد بیکاری در جامعه خواهیم بود.(اورمیند، ۱۹۹۸)
تفاوت وضعیت کار در کشورهای مختلف
بنابر تحقیقات به عمل آمده، بیکاری در جوامع مختلف از ماهیت متفاوتی برخوردار است به طوری که ماهیت آن در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه دارای ساختاری متفاوت است. برای متقاضیان کار در کشورهایی که از سیاست های باثبات در زمینه اشتغال برخوردارند، شاید مدت زمانی چند ماهه برای یافتن شغل کافی باشد اما همین متقاضی در کشورهای در حال توسعه برای یافتن شغل باید سال ها وقت صرف کند.
اینجاست که مفهومی به عنوان “بیکاری دراز مدت” مطرح می شود. این نوع بیکاری به عنوان یک مساله اجتماعی باید در نظر گرفته شود چرا که دوره های طولانی بیکاری می تواند باعث افزایش نابرابری و بی عدالتی در جامعه شود. هم چنین بیکاری دراز مدت، کاهش احترام به نفس و خطر افزایش ابتلا به بیماری های روحی-روانی را در پی دارد.
- بیکاری می تواند ثبات و روابط خانوادگی را نیز متزلزل کند. علاوه بر این، افزایش دوره مدت بیکاری، احساس آسیب پذیری فزاینده ای را در زندگی فرد ایجاد می کند تا جایی که می تواند سلامت روانی او را به خطر بیندازد. زمانی که شرایط اجتماعی در یک جامعه نابسامان باشد متقاضیان کار طی سال ها نمی توانند شغلی بیابند و با افزایش سن هم چنان بیکار مانده اند.
- در برخی از کشورها بیکاران به سختی قادرند برای خود شغلی بیابند. به این پدیده “بیکاری سخت” می گویند. به طور مثال، تحقیقات در هلند نشان داده است که این کشور دارای بیکاری از نوع سخت است، برخلاف کشورهای دانمارک و ایتالیا که دارای بیکاری از نوع نرم هستند. چرا که بسیاری از این بیکاران ثبت شده می توانستند در اقتصاد زیرزمینی برای خود شغلی دست و پا کنند.
- در کشورهای در حال توسعه برای جوانان دارای مدرک بالای آموزش عالی بیکاری دراز مدت رخ می دهد. متقاضیان کار در این کشورها زمان زیادی را صرف یافتن شغل می کنند و متاسفانه موفق نمی شوند. در این صورت یا ناامید می شوند و بازار کار را ترک می کنند یا شغلی را که در راستای تخصص دانشگاهی شان نیست پیدا می کنند. عده کثیری از این افراد نه سرمایه ای برای کارآفرینی و خوداشتغالی دارند و نه قادرند وامی از موسسات دریافت کنند. عده ای از آنها به مشاغل سیاه چون سیگار فروشی، روزنامه فروشی، دستفروشی و حتی تکدی گری روی می آورند. اطلاعات بیشتر در خصوص کار آفرینی و اشتغال زایی را اینجا بخوانید.
نقش تحصیل و آموزش در یافتن شغل مناسب و مقابله با بیکاری
تحصیل یکی از عوامل اصلی در ایجاد توانمندی برای استخدام است. تحصیل در تعیین ورود موفق یا ناموفق جوانان به بازار کار نقشی اساسی دارد. به گونه ای که افراد با پایین ترین سطح آموزش، با مخاطرات بیشتری در زمینه بیکاری مواجه هستند.
- یک مدل بین المللی، بیکاری جوانان را ناشی از فقدان تحصیلات مناسب، و عدم تناسب و تعادل میان مهارت های کسب شده و فرصت های شغلی مطرح شده در بازار کار می داند. یکی از مسائل مهم در اغلب کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه این است که بسیاری از جوانان در این کشورها در شرایطی فارغ التحصیل می شوند که مهارت های مورد نیاز شغلی را کسب نکرده و در حالی وارد بازار کار می شوند که از مهارت های لازم برخوردار نیستند.
- در تمامی کشورهای OECD، کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، جوانان از شباهت هایی برخوردارند. این گروه ها از زمینه های اجتماعی-اقتصادی پایین و تحصیلات دانشگاهی اندک برخوردارند، اغلب کسانی هستند که زود ترک تحصیل کرده اند و در کشورهایی زندگی می کنند که میزان بیکاری در آن ها بالاست. اما در کشورهای در حال توسعه، نرخ بیکاری تحصیلکردگان دانشگاهی بسیار بالاست.
مشکلات بیکاری جوانان
میزان بیکاری جوانان در جهان دو تا سه برابر بیشتر از میزان بیکاری بزرگسالان است و جمعیتی که بیشتر در معرض خطر بیکاری قرار دارند عمدتا جوانان تحصیل کرده ای هستند که برای اولین بار و بدون تجربه کاری وارد بازار کار می شوند.
- برای تحلیل بیکاری جوانان و ارائه راهکار جهت کاهش میزان بیکاری آنان، باید پیش از هر چیز عواملی را که سبب بروز مشکلات می شوند شناسایی کرد. طبق تحقیقات به عمل آمده، مهم ترین مانع پیدا کردن کار از دیدگاه اکثر جوانان، کم بودن فرصت های شغلی است که ناشی از مازاد عرضه نیروی کار به دلیل نرخ بالای رشد جمعیت است.
- نتایج همین تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از جوانان معتقدند تحصیلات و آموزش باعث تسهیل اشتغال نمی شود.
- از سوی دیگر، اکثریت قابل توجهی از کارفرمایان نیز سطح آموزش و تحصیلات جوانان، و توانایی آنها در بکارگیری آن آموخته ها را در محیط کار، نسبتا ضعیف ارزیابی نموده اند. این امر ناشی از عدم تعامل بین موسسات آموزشی و بازار کار و در نظر نگرفتن نیازهای بازار کار در محتوای سیستم آموزشی است.
- هم چنین در زمینه کارآفرینی و خود اشتغالی نیز به نظر می رسد این موضوع مختص جوانانی است که در خانواده های نیازمند زندگی می کنند چرا که خود اشتغالی نیازمند سرمایه و حمایت مالی است که جوانان خانواده های کم درآمد از آن برخوردار نیستند.
نرخ بیکاری جوانان در ایران
دهه شصتی ها قربانیان بی توجهی مسئولین
طبق آخرین آمار مرکز آمار ایران، تا پاییز سال ۹۹، نرخ بیکاری جمعیت جوان جامعه، یعنی سنین ۱۸ تا ۳۵ سال، در کل کشور ۱۶.۵ درصد بوده است که اگر به تفکیک جنسیت در نظر گرفته شود، ۲۸.۷ درصد متعلق به زنان، و ۱۳.۶ درصد متعلق به مردان است.
برخی از مسئولین و دست اندرکاران، مشکلات جوانان به ویژه جوانان دهه شصتی را به سیاستگزاری های غلط در به کارگیری منابع کشور و توزیع ناعادلانه آن نسبت داده اند. آنان هم چنین برخی آسیب ها را در نقصان آموزش و مهارت آموزی جوانان دانسته اند.
یکی از برنامه های در حال اجرا جهت مقابله با بیکاری در کشور، طرح کاراد، طرح توسعه کارآفرینی در دانشگاه های کشور است که مطابق با قانون برنامه سوم توسعه کشور به اجرا درآمده است. هدف از اجرای این طرح، ارتقای شناخت جامعه دانشگاهی در زمینه کارآفرینی و پرورش دانشجویان کارآفرین است. اما متاسفانه این طرح به دلایل و نقاط ضعف مختلفی چون عدم تجربه قبلی در دانشگاه ها، کافی نبودن دامنه طرح برای کاهش بیکاران جامعه، کمبود سرمایه لازم برای ایجاد یک شغل پایدار و سایر موارد، در اجرا با مشکلات بسیاری رو به روست.
راهکارهای موسسه دارالاکرام برای رفع معضل بیکاری جوانان
محور اصلی فعالیت های موسسه خیریه دارالاکرام حمایت از آن دسته از دانش آموزانی است که از انگیزه و استعداد لازم برای ادامه تحصیل برخوردارند اما به دلیل مشکلات اقتصادی و خانوادگی در معرض خطر ترک تحصیل و ورود به بازار کار به عنوان کودک کار قرار گرفته اند.
لذا این فعالیت ها به صورت اساسی و ریشه ای به مقابله با ترک تحصیل کودکانی می پردازد که در آینده ای نه چندان دور به عنوان نسل جوان باید وارد بازار کار بشوند. چنانچه این حمایت ها صورت نگیرد، کودک آموزش ندیده و فاقد مهارت، در خوش بینانه ترین حالت تبدیل به جوانی با مشاغل واسطه گری می شود که هم چنان از فقر و تنگدستی رنج خواهد برد، و در بدبینانه ترین حالت به دلیل نداشتن مهارت و تحصیل، از همان کودکی به عنوان کودک کار به تکدی گری و جرایم روی خواهد آورد که گاه تا پایان عمر این روند ادامه خواهد داشت.
ترسیم این مسیر هولناک شاید قدری بتواند ضرورت و اهمیت حمایت تحصیلی از اقشار کم برخوردار جامعه را شفاف تر نشان دهد. از همین رو، دارالاکرام از زمان تاسیس(۱۳۸۰) تاکنون، توانسته است هموطنان نیکوکار و متعهد فراوانی را با خود همراه سازد تا از سرنوشت مبهم اقشار آسیب پذیر جامعه، که بیکاری جوانان کمترین معضل آن خواهد بود پیشگیری نماید.
فعالیت های دارالاکرام در همین زمینه عبارت اند از:
- حمایت تحصیلی از دانش آموزان مستعد کم فاقد سرپرست موثر
- جلوگیری از ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل دانش آموزان کم برخوردار
- همکاری و تعامل با وزارت آموزش و پرورش در اجرای طرح آبا ( تفاهم نامه همکاری) با هدف بازگرداندن کودکان کار به چرخه تحصیل
- برگزاری جلسات مشاوره و هدایت تحصیلی با استفاده از اساتید و مشاورین مجرب برای دانش آموزان مقطع نهم با هدف ایجاد بستر مناسب برای مهارت آموزی و اشتغال دانش آموزان
- سوق دادن دانش آموزان علاقه مند به سمت رشته های فنی مهندسی و حرفه ای
- شناسایی استعدادها و هنرستان های استاندارد در بیش از ۶۰ شهر کشور که موسسه در آن ها فعالیت دارد
- تقبل هزینه های حین تحصیل در این رشته ها اعم از تهیه ابزار آلات و ادوات فنی و مهندسی
- کمک به تغییر رویکرد و دیدگاه فرهنگی خانواده ا نسبت به این مراکز و رشته ها
- برگزاری دوره های مهارت آموزی و اشتغالزایی
- برگزاری جلسات کارآفرینی و اشتغال زایی با توجه به ظرفیت ها و امکانات بومی مناطق
- برگزاری کلاس های ماهانه آموزشی کارآفرینی
منابع:
- جامعه شناسی اشتغال و بیکاری
- واکاوی معضل بیکاری
- بیکاری و موانع اشتغال
- اشتغال دغدغه جوانان
- ۴۲ درصد جوانان ایرانی محصل اند
